Loại trái cây và một vài loại bánh đặc biệt
Thuở
nhò, trưa hè tôi thường leo cây ổi trước nhà đọc sách, trái
nào gần thì hái ăn, thỉnh thoảng bày trò leo trèo thám hiểm
với bạn trong xóm, lục lọi những lùm, bụi, hang rào đi tìm những
cây trái có thể ăn được, nào là khoai mở rừng, nấm rơm, măng
non, rồi chùm bao, lá vang…và những loại trái mà nhiều người
không biết rỏ, lớn lên với hành trang của tuổi học trò tôi đi ăn
tạp khắp miền đồng bằng sông Cửu long, để rồi sau này cái tình
thâm quyến luyến ấy kết tinh thành tình yêu một cô gái Cẩn Thơ.
Xin gởi bài viết này- dựa theo ký ức với tham khảo hình ảnh trên
Internet-cho người bạn đời và các bạn như một chút quà của
quê hương.
Loại trái đặc biệt của miển Nam
Trước
nhất là trái nhản lồng dại, mà tôi không thấy ít ai nói tới,
gọi là nhản lồng nhưng là loại trái hoang, lúc sống màu xanh,
chin màu vàng, trong có hột, ngọt lờ lợ,, không có “cơm” nhiều,
khác với trái nhản lồng (chùm bao) và nhản trồng.
Nhản
trồng có nhiều rất thơm khi chín, nhiều cơm , cây khá lớn,
trái phải bọc lại trong lổng bằng tre, hay bao bố nếu không bị
chim ăn hết. Nói đến chuyện này tôi nhớ chuyện đi ăn cắp nhản.
Nhà tôi cũng có trồng một cây nhản nên tôi biết gia đính tôi quý
nó như thế nào, nhưng bạn tôi thôi thúc rủ rê mãi tôi cũng mềm
lòng. làm chuyện này vui , mạo hiểm mà được ăn tha hồ, vả lại
nhà bà mười Két trong xóm có trồng rất nhiều, mất trộm chút
đỉnh, chắc không sao. Thế là tôi theo bọn nó. Một hôm đợi trời
tối cả lủ hẹn nhau lén lúc men theo rào, rôì xé rào vào sân
nhà bà, biết trước bà không nuôi chó nên lọt vào êm xuôi, tôi
có nhiệm vụ đứng dưới đất chụp lồng nhản từ trên quăng xuống, mọi
chuyện đang trôi chảy bổng có người trong nhà mở cửa , ánh đèn
hắt ra, hai thằng bạn khôn hồn ngồi trên cây im phăng phắc còn
tôi thiếu điều muốn tè, tay ôm đầy bao nhiêu bao nhản. Cửa đóng
lại hú vía, , tôi bảo tụi bạn đủ rồi nhảy xưống, bổng cửa
nhà lại mở lần nửa thể là tụi nó nhảy xuống cùng tôi chạy bán
sống bán chết, tìm chổ không ai thấy, không ai theo mà chia
nhản, khổ nổi lúc chạy có thằng lọt vào vũng nước dơ, hôi thúi
nên phải tìm chổ rửa thế là phải chạy vào nhà tôi. May quá để ý,
tụi tôi dùng gáo múc nưóc từ cái lu cạnh giếng mà rửa . Xong rôì
tụi tôi ra cổng chia nhản ăn đả , chưa xong, nhản ăn đả vừa ăn
lại vừa canh nhưng vẩn không hết, phải dâú tiệt chứ ai
biết được thì chỉ có đường chết , rồi mấy bao nhản không phải
quăng đi đâu. Cuối cùng mổi thằng phải đem dâú một mớ, còn bao
nhiêu thì dâú trên mái cổng tìm cách thủ tiêu sau.
Trái chùm bao (nhãn lồng).
Chùm
bao cũng còn gọi tên khác như nhãn lồng, lồng đèn, lạc tiên
là loại dây dại mọc hoang ở hang rào trước nhà tôi, cũng thấy
mọc ven đường quê hoặc bờ rào, trái màu xanh được bao bằng
lưới , chín trở màu vàng có vị chua chua chua ngọt ngọt, trong có
nhiều hột như hột của trái trứng cá. Chim chóc rất thích loại
trái này, có câu ca dao “Chim Quyên ăn trái nhản lồng thường .
lia thia quen chậu vợ chồng quen hơi”
Nấu canh với đọt dây chùm bao nghe nói giúp trị bịnh mất ngủ ?
Trái bần
Cây
bần không cao, rậm, xanh mướt quanh năm mọc đầm mình dọc
những bờ sông nước mặn. Trái bần hình bong vụ (con quay) hơi dẹp,
dáng giông giống như trái hồng dẹp còn xanh. Lần nào đo tắm
sông gần cầu Bính lợi cũng hái Bần sống ăn với muối ớt đem theo ,
có vị chua và chát, lúc chin thì ngọt lờ lợ.
Trái bình bát
Bình
bát là loại dây leo mọc hoang ở hang rào trong xóm, lá hình ba
góc bầu màu xanh đậm trái giống như dưa chuột, nhỏ cỡ ngón
tay út. Còn loại bình bát cây thì trái hơi tròn, màu vàng lúc
chin bên trong có nhiều hột to đen như hột trái mẳng cầu .
Trái lý
Cây
lý trồng trong sân nhà, giống cây mận (đào) nhưng hoa to rực
rỡ hơn, trái lý tròn trịa hơn mận, không xốp, giòn ngọt
ngào, mùi thơm rất đặc biệt.
Trái xay
Còn
gọi là trái sa lông lớn bằng đầu ngón tay út , vỏ da cứng có
màu nhung đen, cơm bên trong mềm và ngọt, hình cây trái xay
chỉ mọc nơi vùng cao.
Trái ô môi
Trái
ô môi dài, cong, màu da đen , sần sùi, gút mắc, cứng như khúc
cây, nhìn ngoài không hấp dẩn. Khi ăn phải vạt hai bên
trái, chừa lại hai sống hai bên, đẩy nhẹ hai sống so le, gỡ ra
từng miếng tròn đường kinh khoảng 20mm mà ăn. Ô môi có vị ngọt,
vỏ hột ô môi ngâm nước sẻ mềm, có thể nấu chè ăn rất ngon.
Trái điệp
Trái keo
Trái
keo vỏ mềm cong vòng khúc mắc, bên trong trái hình bầu dục, lớp
cơm hơi nhớt nhưng có vị ngọt , nếu còn hơi sống hơi chát chát .
Đường Chi Lăng nay là Phan Đăng Lưu (còn biết là đường Háng Keo)
xưa có trồng nhiều cây keo, khu vực này cũng gọi là khu Hàng Keo,
nơi đây có một cơ quan ai cũng biết đến gọi là bót Hàng Keo, nếu bị
kéo vào đây là có chuyện lớn rồi.
Trái me
Me
có loại chua và loại ngọt, me có thể ăn sống, rốt, chin hay ngào
đường, được dùng như là một loại gia vị để nấu chua , canh chua,
nước sốt chua. Có người chế biến nước me thành nước uống. Hột me
được bé gái làm trò chơi búng đủa , hột me ngâm lâu, nấu cho mềm
lột vỏ nấu chè hột me ăn với nước dừa rất ngon
Đường
Saìgòn ngày xưa nhất là ở quận nhất có nhiều hàng me. Đường Hàm
Nghi với những hang me, khi có gió to me rơi rụng , nhặt ăn rất ngon
!
Đường
Nguyển Văn Học nay là Nơ trang Long cũng trồng me có xen với Điệp
va Phưọng Vĩ, còn đâu tiếng ve kêu và hoa phượng đỏ , đó đây có
những cô cậu bé cắp sách tung tăng nhặc me theo những cơn giông nhẹ.
Kỷ niệm không bao giờ phai nhòa theo năm tháng !
Trái Hồng Quân
Có
người gọi bồ quân, mồng quân, gia đình tôi gọi là hồng quân vì nó
thích hợp hơn cả, lúc còn non trái xanh chua và chát, lúc chin có
màu tím đỏ thường khoảng mùa tựu trường. Cây Hồng Quân khó trồng và
thân cây có gai nhưng không nhiều, nhà tôi cho dây thanh long mọc
quấn theo thân cây nên lúc trái hồng quân chính loáng thoáng với
hoa thanh long trông rất đẹp.
Cây
hồng quân rất sai trái nặng trỉu trên cành mong manh , lá nhò rất
sạch và đẹp. Trái hồng quân giống như cục đạn bi nên trè em và các
cô bé rât thích.
Trái
còn xanh, ăn rất chua và chát, nhiều người ăn chấm với muối ớt Trái
chin từng chum trông rất đẹp. Có thể hái nó lúc gần chin (gọi là
chin hờm) rồi vò trong tay thì ăn ngọt. Nếu chin thì ngọt hơn, khi
ăn thì cũng nên vò sơ sơ, cơm phía trong ngọt và có hột. Ăn nhiều
thì đi cầu, quá độ có thể bị táo bón. Đặc biệt các cô còn nhỏ tuổi
thích hồng quân lắm, nhưng khéo chứ hồng quận dính quần áo thì giặt
khó ra.
Trái chùm ruột
Cây
chùm ruột trong sân nhà tôi rất sai trái nhưng không mấy người ăn
vì chua quá, cây thấp lè trái đeo kín chi chít khắp các cành, trái
giòn có vị chua nên thường được ăn với muối ớt . Chùm ruột chua
ngâm vói đường muối ăn rất ngon. Chùm ruột làm mứt cũng rất ngon vì
có vị ngọt lẩn với vị chua.
Trái Lê-ki-ma (Lecuma)
Đây
là một cây trái khá lớn trong sân, lá xanh đậm một bên, còn một bên
có màu sa pô chê. Còn gọi là likima , có người gọi là trái trứng
gà, gọi màu trứng gà thì không đúng lắmvì lúc chín vỏ bên ngoài từ
xanh chuyển sang vàng bên trong thì thịt màu vàng ửng , ăn rất ngọt
thịt giống như trái bơ, ăn rất ngán. Hột to bên trong màu đen bóng
láng. Bông lê-ki-ma nhỏ , rất đẹp giống rất đồ trang sức nên các cô
bé nhỏ thich làm xâu chuổi đeo.
Trái sê ri, sơ ri (Cerise)
Trái
còn sống thì chua, chín có vị ngọt, màu hồng đỏ tưoi, tròn , đường
kính khoảng 10mm, c ó hai ba hột cứng . Hình dáng bên ngoài giống
trái chùm ruột.
Trái chùm bát
Trái chùm bát trái này chim hay ăn. Ăn vào ngọt , cũng là trái dại ít người trồng.
Trái thanh trà
Hình dáng và bên trong y chang trái xoài nhỏ ăn vào chua chua ngọt ngọt. Thấy bán nhiều ở Cần Thơ, Vĩnh Long…
Trái trứng cá
Một
loại cây thân gỗ nhỏ, cao khoảng 5-10m 7-12 m với các cành xếp
chồng lên nhau, lá rủ có mép khía răng cưa. Khi ra bông màu trắng,
trái chín màu hồng đỏ nhạt , giống trái sơ ri , vị ngọt , trong ruột
chứa nhiều hột nhỏ giống như trứng cá.
Trái sim khô
Trái Sim
Cây sim thường mọc thành rừng trên đồi cao rất đẹp mắt. “Những đồi hoa sim, Ôi những đồi hoa sim, tím chiều hoang biền biệt”
Hoa sim có màu tím, trái bằng đầu ngón tay út và khi chín trái có
màu tím đen thẩm , cơm của trái sim mềm và bở vị sim ngọt lờ lợ, có
xen lẫn vị chát và có thể dùng làm rượu.
Trái sim khô thường có bán trong các chợ, chung với trái xay.
Trái dừa nước
Dừa
nước mọc trong những vùng sình lầy dọc theo bờ sông, hay vùng ven
cửa biển có thủy triều lên xuống, có nước chảy chậm bồi đắp phù sa
dinh dưỡng. Nếu để tự nhiên, dừa nước sẽ phát tán sinh sôi nảy nở
theo sự đưa đẩy của thủy lưu. Dừa nước rất thường gặp dọc theo bờ
biển và các cửa sông ở miền Đồng bằng song Cửu long, đặc biệt xứ dừa
Bến Tre.
Hoa
cái nở rộ thành chùm ở đầu cụm hoa hình cầu, hoa đực màu đỏ hoặc
vàng dạng đuôi sóc trên những nhánh kế sau. Khi hoa đã thụ phấn,
những trái nhỏ ép vào nhau lớn lên thành như một quả bóng đường kính
cỡ 25-30 cm trên mỗi đầu cuống (quài dừa). Hạt dừa nước khô già sẽ
rơi rụng và phân tán theo thuỷ triều, có khi mọc mầm ngay khi trôi
nổi.
Cơm
dừa nước để ăn và lá để lợp nhà hay làm củi, không mấy ai biết đến
kỹ thuật rút nhựa dừa nước từ cuống hoa để nấu đường, ủ rượu, làm
bia, lên men giấm, chưng cất cồn và một số loại sản phẩm có giá trị
khác trong khi đó lại là nguồn thu nhập ít có hiệu quả nhất của dừa
nước. Sản lượng đường dừa nước trung bình 20,3 tấn/ha cao hơn so với
đường mía (khoảng 5 đến 15 tấn/ha). (theo Wikipedia).
Trái vú sửa
Vú
sửa là loại cây trái to, có nhiều loại và nhiều màu (căn bản trắng,
tím, hồng) ngày xưa trong Nam còn gọi vú sửa màu tím là hồng nhung.
Trái
vú sửa tròn trịa đường kính khoảng 5-8cm, lúc chin cơm vú sửa thơm
và nhiều nước…sửa. Nếu cắt ngang trái vú sửa sè thấy cơm có hình
ngôi sao. Trái vú sửa có mủ nên lúc ăn phải để ý, cách ăn dể nhất
là cắt vú sửa làm hai rồi dung muổn mà ăn.
Cây cao từ khoảng 3m đến 9m. Lá mọc so le, cuống ngắn.Hoa nhỏ, màu trắng có mùi thơm dịu. Trái hình thận dài khoảng 2-3cm . Trái khô, không tự mở, vỏ ngoài cứng, mặt hõm vào, cuống quả phình to thành hình trái lê hay đào, màu đỏ, vàng hay trắng. Do vậy người ta thường có cảm giác lộn hột (tức đào có hột nằm ngoài quả). Hột điều rất béo và có chứa dầu.
------------------------
Một vài loại bánh đặc biệt ở miền Nam
Ngày
xưa hầu như má tôi rất khéo nội trợ , nấu ở nhà vừa rẻ lại vừa
ngon, vừa vui, vì có sự tham gia của nhiều người, nhất là dịp Tết
đến, vừa ăn lại vừa biếu cho nữa. Sau này bà lớn tuổi nên thường nấu
chia với người dí ở cùng xóm. Trong các loại bánh được nhắc đến,
chỉ có loại bánh chao là má tôi chưa làm bao giờ. Lúc còn thơ tôi
thường phải canh chừng nấu bánh hàng giờ ngoài sân trước, những kỷ
niệm gia đình khó phai, nhất là phải canh bánh đến khuya trong ánh
lửa bập bùng và mùi khói bay trước Tết .
Bánh Tét
Bánh tét chỉ được gói và nấu trong dịp Tết nên khởi thủy được gọi là Bánh Tết, sau này bị nói trại ra là bánh Tét.
Bánh cúng
Khởi
thủy bánh này được gọi là bánh cuốn, vì lá chuối phài cuốn hình
ống tròn, dài cỡ gang tay người lớn, trước khi bỏ bột gạo pha vào
(nước cốt dừa, muối, đướng, đậu) thường dùng để cúng “cô hồn” rằm
tháng bảy, hoặc cúng tổ tiên trong những ngày giỗ chạp ở miền Nam,
nhất là miền Đồng bằng sông Cửu Long cùng với bánh tét, bánh ít…”.
Bánh cấp
Loại
bánh thường được dâng cúng cùng lúc với bánh cúng . Khởi thủy có
tên là bánh cặp vì cứ hai cái úp mặt vào nhau rồi cột dây thật chặt.
Nguyên liệu thì cũng giống như bánh cúng.
Bánh cay
Bánh này làm bằng khoai mì , có pha ớt, bỏ muối đường chiên vàng ăn mặn mặn cay cay rất ngon !
Bánh rế
Bánh
rế là loại bánh ngọt được làm bằng khoai lang sắc ra thật mỏng
thành sợi, đường nấu chảy được tưới lên mặt bánh như cái rế. Tương
tự như cách đặt tên của chả giò rế… Bánh là đặc sản của nhiều nơi
như Sóc Trăng, Phan Thiết …
Bánh hỏi
Khởi thủy là bánh xổi, hấp nóng hổi vừa thổi vừa ăn, lâu ngày biến thành bánh hỏi.
Bánh Chao
Bánh
chao thường được làm từ bánh trung thu cũ. Nhờ đã qua một lần
nướng, các loại nguyên liệu đều đã thấm đường nên khi nhồi với chao,
bánh ra đúng vị bánh chao mặn mặn ngọt ngọt, lại thoang thoảng mùi
hành lá nướng rất ngon. Nếu làm trực tiếp từ bột như cách bên, nên
để bánh thật nguội hoặc để vài ngày cho bánh dịu rồi mới nhồi chao
nướng thì sẽ ngon hơn. Món bánh chao đặc biệt này nên làm từ bánh
trung thu, càng cũ càng ngon. Tuy nhiên, tuyệt đối không dùng bánh
trung thu hư, mốc để làm bánh vì không thể loại bỏ được độc tố từ
nấm mốc, không bảo đảm sức khỏe.
Bánh thửng, bánh thuẫn
Hai
loại bánh hấp này cũng từa tựa như bánh bong lan và loại muffin
của các xứ da trắng nói tiếng Anh, như hình thức bên ngoài thì khác
hẳn.
Bánh cam, bánh còng
Bánh vòng chỉ có bột dẻo kéo dài rồi khoanh tròn lên chiên chừa lổ trống ở giữa.
.jpg)
.jpg)
.gif)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét