Linh kê

>Gà linh - gà quý

Vài hình ảnh minh họa những con gà được liệt vào hạng gà linh, gà quý:

* Gà sấu:
Sách gà của cụ Vương Hồng Sển viết: “gà này tựa như không có lưỡi, vì lưỡi còn cụt ngắn hơn gà lưỡi rùa nữa, mới xem họng gà tưởng đó là một loại với họng cá sấu là giống không lưỡi. Gà cá sấu miệng hôi thúi lắm, nhưng chính vì ẩn tướng như thế, nên “may độ” lắm, thắng nhiều trận một cách bất ngờ, nên tay chơi gà, khi biết thì ít ai dám chịu độ với gà cá sấu vậy”.

Theo tác giả Nguyễn Tú: “Có con gáy không ra hơi như gà bị nghẹt họng, tiếng gáy như tiếng sấu kêu ngoài bãi, nên còn có tên là gà cá sấu”. Tác giả Phan Kim Hồng Phúc nâng gà này lên hàng “thần kê” bởi “dai sức, đá đòn mạnh, thường ra đòn liên tục”.

 

* Gà lông voi:
Gà có một hay hai sợi lông voi ở đuôi, cánh hoặc đôi khi ở đùi. Lông voi phải vạch ra mới thấy, gà này có ẩn tướng và may độ lắm. Sách gà của tác giả Nguyễn Tú phân biệt 3 loại lông voi: a) lông cứng, hơi cong và đàn hồi như sợi thép; b) lông to, cứng, xoăn như sợi tóc ngứa; và c) lông xoắn và đàn hồi như lò xo. Loại đầu còn gọi là “lông nhím”; hai loại sau còn gọi là “lông thép” và thường gặp hơn.

Sách gà của tác giả Vũ Hồng Anh vẽ hình lông voi (tượng mao) có chóp nhọn như cây thông giáng sinh!





Cái này tiếc là không có được hình lúc lông còn mọc trong thân gà


Cái này thì gần giống nhưng kg phải


* Gà song sinh:
Sách gà của tác giả Xuân Tùng viết: “Một trứng nở ra hai con gà trống, gà này khi ra trường đá, cần mang cả hai anh em dù chỉ một đá một đứng ra ngoài, cất tiếng gáy trợ lực”. Trong truyện “Gà sanh đôi” của nhà văn Nguyễn Quang Sáng cũng nhắc đến gà song sinh: vì hai con giống hệt nhau nên lúc bồng nước, chủ gà tráo con đang nghỉ ra đá, đá xa luân chiến kiểu đó đối phương nào chịu cho thấu; rồi đến khi bị phát hiện không cho đá ăn gian nữa thì con bên ngoài lại gáy “nhắc tuồng” cho con bên trong đá! Truyện hay nhưng đầy màu sắc ly kỳ, khó xảy ra ngoài thực tế.

Nhưng theo cụ Vương Hồng Sển "hai con trong một trứng chun ra, nếu đó là trống, thì là quý kê, chủ trọng dụng vô cùng". Diễn giải theo ý cụ thì gà song sinh tự thân chúng đã là gà quý do hoàn cảnh xuất thân đặc biệt (chớ chẳng phải do hai con biết bênh và hỗ trợ nhau). Theo kinh nghiệm của nhiều sư kê thì trứng song thai hầu như đều hư bởi các phôi thai kèn cựa nhau dẫn đến một cái chết trước, cái sau rồi cũng chết theo vì lây nhiễm. Gà này, nếu có, thì chính chủ của chúng mới biết, người ngoài không thể biết được.

Gà đòn song sinh:

Clip:
 

 

* Gà tử mỵ: Các tác giả đều mô tả gà tử mỵ với đôi chút khác biệt đủ thấy tướng ngủ của gà rất đa dạng!

Sách gà của tác giả Nguyễn Tú viết: “Tử mỵ: giả chết. Gà tử mỵ tối ngủ dưới đất thì chẳng khác gì con gà đã chết rồi. Chân nó ngay đơ hay xoạc ra, hai cánh giang rộng ra cho thoải mái, cần cổ vươn ra phía trước. Nhìn con gà nằm ngủ trông thật thảm hại. Nếu nó nằm trên cầu mà ngủ thì hai cánh xòe ra, đầu chúc xuống, khi ngủ thì mê mệt, li bì, động tĩnh không hay biết”. Theo học giả Toan Ánh "Gà tử mỵ có hai loại. Loại thứ nhất lúc ngủ nằm ngay đầu, sải cánh, xuôi giò. Loại thứ hai lúc ngủ đôi giò móc lên cây, như dơi, đầu thõng xuống, đôi cánh buôi xuôi".

Sách gà của tác giả Xuân Tùng lại phân biệt tử mỵ với mỵ khất. “Tử mỵ: ban đêm ngủ như chết, đầu đặt sát đất”. “Mỵ khất: Đêm, gà ngủ “tướng” rất thảm thiết, đáng thương, đầu bỏ vào cánh, lại rớt ra, chống mỏ xuống đất”.

Tác giả Phan Kim Hồng Phúc còn đề cập đến một loại gà quý nữa là "tử mỵ trường", tức ra đến trường mà vẫn còn ngủ gà ngủ gật.

Nếu căn cứ vào dáng ngủ thì gà tử mỵ rất hiếm. Ngày nay, đa số gà được gọi "tử mỵ" không hề "xoạc chân, giang cánh", chẳng qua khi ngủ đầu rớt ra khỏi cánh mà thôi; như vậy chúng đều là gà "mỵ khất" như những con dưới đây.

 

* Gà cựa nhật nguyệt:
Sách gà của Nguyễn Tú viết: “Tức là gà có hai cựa, cựa chân này màu đen, cựa chân kia màu trắng. Những con gà này ra đòn thật dữ dằn, và là đòn hiểm. Nếu là gà cựa thì giết địch thủ trong nhấp nháy. Nếu là gà đòn thì có thể đá gãy cần cổ gà địch. Xin đừng nhầm lẫn với cựa tam lan (đen trắng lem nhem)”.

* Thư hùng kê:
Sách gà của tác giả Xuân Tùng viết: “Gà có một chân đen một chân trắng hay một chân vàng một chân xanh… Tóm lại, hai chân mỗi chân mỗi màu riêng biệt”. Còn sách gà Phan Kim Hồng Phúc viết: “Đôi chân gà khác màu nhau gọi là thư hùng nhật nguyệt là gà rất hiếm, gặp được là diễm phúc”.

* Gà lắc mặt:
Tác giả Toan Ánh xếp gà này vào dạng “gà dị động” tức là những con gà có cử động đặc biệt khác thường. Theo câu “Thứ nhứt bốc cát ném ra, Thứ nhì lắc mặt, thứ ba né lồng” thì gà lắc mặt đứng vào hàng thứ nhì.
 

* Gà lưỡng nhãn: Theo tác giả Nguyễn Tú thì đây cũng là một loại gà linh.

Một con nữa:

* Gà nửa này, nửa kia (Dạng này thật sự mình kg biết nên gọi là gì, chỉ biết là cũng nằm trong dạng gà quí)

Một dạng khác:

* Gà lục đinh:
Theo tác giả Xuân Tùng “Trên và dưới cựa chính có nổi lên hai cựa phụ thấp hơn, nếu hai cựa này rung rinh thì tốt, gà quý, gọi là cựa lục đinh”.

Theo tác giả Phan Kim Hồng Phúc “Cựa lục đinh lục giáp là cựa dành riêng cho gà giỏi, gà hay, gà hiếm, đá đâu cũng thắng. Đặc biệt là gà này đá xong một độ, nghỉ ngơi độ ba mươi phút, lại có thể cáp độ với con gà khác, thả ra chỉ rẹt, rẹt mấy đá quay về, con gà địch thủ đang quằn quại trên vũng máu trong khi chủ gà thì đứng đực mặt ra, tự hỏi vì sao gà mình hay như thế, tại sao lại thua”.

Một dạng khác:

* Gà móng cổ (giáp cần):
Theo học giả Toan Ánh: "Gà dưới cổ có vảy: Đây là một loại gà rất hiếm và cũng là một loại gà rất anh hùng". Sách gà Xuân Tùng gọi là "giáp cần", định nghĩa như sau: "Hiếm lắm, “quý kê” là nó, một vảy mọc trên cần cổ, được lông che kín, gà đứng nước cao, càng khuya càng trổ ngón độc, chơi gà có vảy này khó bại".

Clip:
 

Con gà này có vảy trên mồng nên tạm gọi là gà "giáp mồng" !

Clip: