Bonsai là gì?

Bonsai là gì?

“Bonsai” được ghép từ 2 từ, “bon” có nghĩa là cái khay hoặc chậu và “sai” có nghĩa là “cây”. Vậy nếu dịch theo nghĩa đen thì “bonsai” là “cây được trồng trong chậu”. Với cách hiểu này, bonsai chính xác là một cái cây hoặc bụi cây thu nhỏ, trồng trong chậu nhưng vẫn phải có đủ các đặc tính như những cây cổ thụ trong tự nhiên.

Những người yêu bonsai, trong quá trình chăm sóc tác phẩm của mình anh ta có thể cảm nhận những nhịp bước chuyển mùa và tự bồi dưỡng cho mình trí sáng tạo khi tạo dáng cho cây. Trồng bonsai đòi hỏi nhiều sự quan tâm chăm sóc nhưng đổi lại nó mang đến người trồng sự thư thái trong tâm trí, cảm giác mới mẻ và sự tĩnh tâm.

Hành trình bonsai

Bonsai ban đầu xuất hiện ở Trung Quốc cách đây hơn 1000 năm và được gọi là pun-sai chỉ việc trồng những loại cây đơn lẻ trong chậu.

Cùng với nhiều giá trị văn hóa khác của Trung Quốc, bonsai du nhập vào Nhật Bản trong khoảng thời kỳ Kamakura (1185-1333) thông qua Phật giáo thiền phái khi đó đang rất phát triển ở châu Á. Về thời gian chính xác thì vẫn còn nhiều tranh cãi mặc dù cụ thể có thể là vào năm 1195 như trong những cuộn giấy ghi chép để lại của người Nhật. Khi được du nhập vào Nhật Bản, nghệ thuật bonsai đại diện cho giới quý tộc, biểu tượng của uy tín và danh dự.

Trong một văn tự cổ của Nhật Bản vào khoảng thời kỳ Kamakura có câu dịch nghĩa là: “Thưởng thức và tìm kiếm niềm vui trong những cái cây trồng trong chậu được uốn thành những hình dáng kỳ lạ là biết yêu sự xấu xí”. Đến thế kỷ 14 bonsai đã thực sự được xem là một thứ nghệ thuật hoàn chỉnh.

Bonsai thường được trưng bày trong nhà các dịp đặc biệt và là một phần quan trọng trong đời sống của người Nhật. Thế kỷ 17, 18, các môn nghệ thuật Nhật Bản phát triển đến đỉnh cao. Trong số đó, bonsai nổi lên như một loại hình nghệ thuật chứa đựng sự am tường về thiên nhiên và những gì tinh tuý được chọn lọc từ tự nhiên. Vào thời gian đó người ta thích cắt tỉa bonsai theo kiểu cắt bỏ tất cả trừ những phần quan trọng nhất của cây thể hiện triết lý người Nhật lúc bấy giờ. Bonsai đã trở thành chủ đề những cuộc nói chuyện hàng ngày của mọi người. Điều này càng làm tăng nhu cầu về những cây con lấy từ tự nhiên và định vị vững chắc loại hình nghệ thuật này trong văn hoá truyền thống của đất nước mặt trời mọc.

Trải qua thời gian, bonsai bắt đầu phát triển theo nhiều phong cách khác nhau.Các nghệ nhân bonsai dần dần tìm cách giới thiệu các yếu tố văn hoá quan trọng khác vào nghệ thuật bonsai. Người ta thêm vào chậu cây những thứ như đá, cây phụ và thậm chí cả mô hình nhà ở và con người (đây chính là nghệ thuật bon-kei). Họ cũng tìm cách tái hiện các phong cảnh thiên nhiên (nghệ thuật sai-kei).

Vào giữa thế kỷ 19, cuối cùng sau hơn 230 năm tách biệt khỏi thế giới, Nhật Bản đã mở cửa. Khách du lịch đến thăm Nhật Bản trở về kể lại về loại hình nghệ thuật trồng những cái cây nhỏ trong chậu gốm mô phỏng những cây cao nhiều năm tuổi ngoài tự nhiên. Rồi sau đó là những cuộc triển lãm ở London, Vienna và Paris, đặc biệt cuộc triển lãm Paris World vào năm 1900 đã mở tầm mắt cho thế giới đến với bonsai Nhật Bản.

Người Nhật đã nhanh chóng biết cách tận dụng việc kinh doanh nhờ vào mối quan tâm của các nước đối với nghệ thuật bonsai. Họ mở ra các cơ sở chuyên chăm sóc, uốn tỉa và xuất khẩu bonsai. Nhiều loại cây khác nhau giờ đây được chăm sóc sao cho có thể phù hợp với các điều kiện khí hậu trên thế giới và được cắt tỉa tán lá sao cho gọn gàng hơn, có đời sống sinh trưởng phù hợp hơn. Kĩ thuật trồng bonsai như trồng cây từ hạt giống hoặc cắt, uốn, ghép những thứ nguyên vật liệu khác lạ vào những gốc cây khoẻ, chịu đựng được các điều kiện khắc nghiệt được phát triển thêm.

Ngày nay, bonsai đã phát triển và phản ánh được thị hiếu ở nhiều nước, nhiều nền văn hoá. Riêng với Nhật Bản, bonsai vẫn được xem trọng và được coi như là một biểu tượng của văn hoá và tư tưởng. Năm mới sẽ không trọn vẹn nếu tokonoma (góc đặc biệt trong mỗi ngôi nhà của người Nhật dùng để trưng bày các vật trang trí và các giải thưởng) lại thiếu đi một cây mơ hoặc mận đang nở hoa. Bonsai không chỉ dành riêng cho giới thượng lưu mà còn là thú vui được chia sẻ cho tất cả những ai yêu thiên nhiên, cây cảnh.

_________________________________________